06 December 2025

ЁЯУв рд╡िрдд्рдд рдоंрдд्рд░ाрд▓рдп рдХा рд╕्рдкрд╖्рдЯीрдХрд░рдг: DA-DR рдХो рдмेрд╕िрдХ рдкे рдоें рдирд╣ीं рдЬोрдб़ा рдЬाрдПрдЧा; 8рд╡ां рд╡ेрддрди рдЖрдпोрдЧ 1 рдЬрдирд╡рд░ी 2026 рд╕े рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै рд▓ाрдЧू

 

ЁЯУв рд╡िрдд्рдд рдоंрдд्рд░ाрд▓рдп рдХा рд╕्рдкрд╖्рдЯीрдХрд░рдг: DA-DR рдХो рдмेрд╕िрдХ рдкे рдоें рдирд╣ीं рдЬोрдб़ा рдЬाрдПрдЧा; 8рд╡ां рд╡ेрддрди рдЖрдпोрдЧ 1 рдЬрдирд╡рд░ी 2026 рд╕े рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै рд▓ाрдЧू

рд╡िрдд्рдд рдоंрдд्рд░ाрд▓рдп (Finance Ministry) рдиे рдХेंрдж्рд░ीрдп рдХрд░्рдордЪाрд░िрдпों рдФрд░ рдкेंрд╢рдирднोрдЧिрдпों рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╕्рдкрд╖्рдЯीрдХрд░рдг рдЬाрд░ी рдХिрдпा рд╣ै। рдоंрдд्рд░ाрд▓рдп рдиे рд╕ाрдл рдХिрдпा рд╣ै рдХि рдорд╣ंрдЧाрдИ рднрдд्рддा (DA) рдФрд░ рдорд╣ंрдЧाрдИ рд░ाрд╣рдд (DR) рдХो рдмेрд╕िрдХ рдкे (рдоूрд▓ рд╡ेрддрди) рдоें рдоिрд▓ाрдиे рдХा рдХोрдИ рдк्рд░рд╕्рддाрд╡ рд╡िрдЪाрд░ाрдзीрди рдирд╣ीं рд╣ै। рдоंрдд्рд░ाрд▓рдп рдиे рдпрд╣ рдмрдпाрди рдХрд░्рдордЪाрд░िрдпों рдХी рд▓ंрдмे рд╕рдордп рд╕े рдЪрд▓ी рдЖ рд░рд╣ी рдоाँрдЧ рдХे рдЬрд╡ाрдм рдоें рджिрдпा рд╣ै।

рдпрд╣ рд╕्рдкрд╖्рдЯीрдХрд░рдг рдРрд╕े рд╕рдордп рдоें рдЖрдпा рд╣ै рдЬрдм 8рд╡ें рд╡ेрддрди рдЖрдпोрдЧ (8th Pay Commission) рдХो рд▓ेрдХрд░ рдЪрд░्рдЪाрдПँ рдЬ़ोрд░ों рдкрд░ рд╣ैं рдФрд░ рд▓ाрдЦों рдХрд░्рдордЪाрд░ी рд╡ेрддрди рд╡ृрдж्рдзि рдХी рдЙрдо्рдоीрдж рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं। рдоंрдд्рд░ाрд▓рдп рдХे рдПрдХ рдЕрдзिрдХाрд░ी рдиे рдмрддाрдпा рдХि DA рдФрд░ DR рдХो рдмेрд╕िрдХ рдкे рдоें рдорд░्рдЬ рдХрд░рдиे рд╕े рд╡ेрддрди рд╕ंрд░рдЪрдиा рдоें рдмрдб़ा рдмрджрд▓ाрд╡ рдЖрдПрдЧा, рд▓ेрдХिрди рдЕрднी рддрдХ рдРрд╕ा рдХोрдИ рдиिрд░्рдгрдп рдирд╣ीं рд▓िрдпा рдЧрдпा рд╣ै।


ЁЯУ░ рдЕрдлрд╡ाрд╣ों рдкрд░ рд╡िрд░ाрдо: DA-DR рдорд░्рдЬрд░ рдХी рд╕्рдеिрддि

  • рд╕्рдкрд╖्рдЯीрдХрд░рдг рдХ्рдпों? рдпрд╣ рд╕्рдкрд╖्рдЯीрдХрд░рдг рдЙрди рдЕрдлрд╡ाрд╣ों рдХे рдмाрдж рджिрдпा рдЧрдпा рд╣ै рдЬो рд╕ोрд╢рд▓ рдоीрдбिрдпा рдкрд░ рд╡ाрдпрд░рд▓ рд╣ो рд░рд╣ी рдеीं, рдЬिрдирдоें рджाрд╡ा рдХिрдпा рдЬा рд░рд╣ा рдеा рдХि рдЬрд▓्рдж рд╣ी рдорд░्рдЬрд░ рдХा рдРрд▓ाрди рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै।

  • рдЖрдпोрдЧ рдХी рд╕рдордп-рд╕ीрдоा: рдЖрдард╡ें рд╡ेрддрди рдЖрдпोрдЧ рдХे рд▓ाрдЧू рд╣ोрдиे рдХी рдЖрдзिрдХाрд░िрдХ рд╕рдордп-рд╕ीрдоा рдХा рдРрд▓ाрди рдЕрднी рдирд╣ीं рд╣ुрдЖ рд╣ै। рд╣ाрд▓ाँрдХि, рдпрд╣ рдХрдпाрд╕ рд▓рдЧाрдП рдЬा рд░рд╣े рд╣ैं рдХि рдпрд╣ 1 рдЬрдирд╡рд░ी 2026 рд╕े рд▓ाрдЧू рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै। рдЗрд╕े рдкूрд░ी рддрд░рд╣ рд╕े рд▓ाрдЧू рд╣ोрдиे рдоें 2028 рддрдХ рдХा рд╕рдордп рд▓рдЧ рд╕рдХрддा рд╣ै।

  • DA рд╕ंрд╢ोрдзрди рдЬाрд░ी рд░рд╣ेрдЧा: рдоंрдд्рд░ाрд▓рдп рдиे рдпрд╣ рднी рд╕्рдкрд╖्рдЯ рдХिрдпा рд╣ै рдХि рд╕рд░рдХाрд░ рдЕрдЧрд▓े рд╡ेрддрди рдЖрдпोрдЧ рдХे рд▓ाрдЧू рд╣ोрдиे рддрдХ рдорд╣ंрдЧाрдИ рднрдд्рддे (DA) рдоें рд╕рдордп-рд╕рдордп рдкрд░ рд╕ंрд╢ोрдзрди рдХрд░рддी рд░рд╣ेрдЧी, рддाрдХि рдХрд░्рдордЪाрд░िрдпों рдХो рдмрдв़рддी рдорд╣ँрдЧाрдИ рд╕े рд░ाрд╣рдд рдоिрд▓рддी рд░рд╣े।


ЁЯУИ DA-DR рдорд░्рдЬрд░ рдХी рдоाँрдЧ рдФрд░ рд╡िрдд्рддीрдп рдк्рд░рднाрд╡

рдорд░्рдЬрд░ рдХी рдоाँрдЧ рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд: рдХेंрдж्рд░ीрдп рдХрд░्рдордЪाрд░ी рд╕ंрдЧрдардиों рдиे 2016 рдХे 7рд╡ें рд╡ेрддрди рдЖрдпोрдЧ рдХे рдмाрдж рд╕े рд╣ी DA-DR рдХो рдмेрд╕िрдХ рдкे рдоें рдоिрд▓ाрдиे рдХी рдоाँрдЧ рдЙрдаाрдИ рдеी। рдЙрдирдХा рддрд░्рдХ рд╣ै рдХि рдорд╣ँрдЧाрдИ рдмрдв़рдиे рд╕े DA рдХा рдмोрдЭ рдмрдв़рддा рд╣ै, рдЬिрд╕े рдоूрд▓ рд╡ेрддрди рдоें рдоिрд▓ाрдиे рд╕े рдкेंрд╢рди рдФрд░ рдЕрди्рдп рднрдд्рддों рдоें рд▓ाрдн рдоिрд▓ेрдЧा।

рд╡िрдд्рддीрдп рд╡िрд╢ेрд╖рдЬ्рдЮों рдХी рд░ाрдп: рд╡िрдд्рддीрдп рд╡िрд╢ेрд╖рдЬ्рдЮों рдХा рдоाрдирдиा рд╣ै рдХि DA/DR рдХो рдорд░्рдЬ рдХрд░рдиे рд╕े рд╕рд░рдХाрд░ рдкрд░ рдЕрддिрд░िрдХ्рдд рд╡िрдд्рддीрдп рдмोрдЭ рдкрдб़ेрдЧा। рдПрдХ рд╡िрд╢्рд▓ेрд╖рдХ рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░, рдпрджि рд╡рд░्рддрдоाрди DA рдХो рдорд░्рдЬ рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै, рддो рдмेрд╕िрдХ рдкे рдоें рдмрдб़ी рд╡ृрдж्рдзि рд╣ोрдЧी, рдФрд░ рдпрд╣ рдЦрд░्рдЪ рд╕рдХрд▓ рдШрд░ेрд▓ू рдЙрдд्рдкाрдж (GDP) рдХे 0.5% рд╕े рдЕрдзिрдХ рдмрдв़ рд╕рдХрддा рд╣ै।


ЁЯУЭ рд╡िрдд्рдд рдоंрдд्рд░ाрд▓рдп рдХा рдЖрдзिрдХाрд░िрдХ рд╡рдХ्рддрд╡्рдп

рдоंрдд्рд░ाрд▓рдп рдиे рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд░ूрдк рд╕े рдХрд╣ा рд╣ै рдХि DA рдФрд░ DR рдХो рдмेрд╕िрдХ рдкे рдоें рдорд░्рдЬ рдХрд░рдиे рдХा рдХोрдИ рдк्рд░рд╕्рддाрд╡ рд╕рд░рдХाрд░ рдХे рдкाрд╕ рдирд╣ीं рд╣ै। рдоंрдд्рд░ाрд▓рдп рдиे рдХрд░्рдордЪाрд░िрдпों рд╕े рдЕрдкीрд▓ рдХी рд╣ै рдХि рд╡े рдн्рд░рдоिрдд рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ी рдЦрдмрд░ों рдкрд░ рдз्рдпाрди рди рджें। рдЕрдзिрдХाрд░ी рдиे рдмрддाрдпा, "рд╣рдо рд╕рдордп рдкрд░ DA рдХी рд╕рдоीрдХ्рд╖ा рдХрд░рддे рд╣ैं। рдХрд░्рдордЪाрд░िрдпों рдХो рдлрд░्рдЬी рди्рдпूрдЬ़ рд╕े рдмрдЪрдиा рдЪाрд╣िрдП।"

рдкिрдЫрд▓े рд╕ाрд▓ों рдоें рднी рдРрд╕ी рдЕрдлрд╡ाрд╣ें рдЙрдб़ी рдеीं, рдЬिрди्рд╣ें рд╣рд░ рдмाрд░ рдоंрдд्рд░ाрд▓рдп рдиे рдЦाрд░िрдЬ рдХिрдпा।

ЁЯУЕ 8рд╡ें рд╡ेрддрди рдЖрдпोрдЧ рд╕े рдЕрдкेрдХ्рд╖ाрдПँ

  • рд▓ाрдЧू рд╣ोрдиे рдХी рд╕ंрднाрд╡िрдд рддिрдеि: 1 рдЬрдирд╡рд░ी 2026

  • рд▓ाрднाрд░्рдеी: 50 рд▓ाрдЦ рд╕े рдЕрдзिрдХ рдХेंрдж्рд░ीрдп рдХрд░्рдордЪाрд░ी рдФрд░ 65 рд▓ाрдЦ рдкेंрд╢рдирднोрдЧी।

  • рд╡ेрддрди рд╡ृрдж्рдзि рдХी рдЙрдо्рдоीрдж: рдХрд░्рдордЪाрд░ी рдпूрдиिрдпрдиों рдХा рдХрд╣рдиा рд╣ै рдХि рдлिрдЯрдоेंрдЯ рдлैрдХ्рдЯрд░ рд▓рдЧрднрдЧ 2.46 рддрдХ рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै, рдЬिрд╕рд╕े рдФрд╕рдд рд╡ेрддрди рдоें 30-40% рдХी рд╡ृрдж्рдзि рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै।

  • рдиिрд░ाрд╢ा рдХा рдХाрд░рдг: DA рдорд░्рдЬрд░ рди рд╣ोрдиे рд╕े рдпूрдиिрдпрдиों рдоें рдиिрд░ाрд╢ा рд╣ै। рдЙрдирдХा рдоाрдирдиा рд╣ै рдХि рдорд░्рдЬрд░ рд╣ोрдиे рдкрд░ рдкेंрд╢рдирд░्рд╕ рдХो рдмрдб़ी рд░ाрд╣рдд рдоिрд▓рддी।

  • рдЕрдЧрд▓ा DA: рдЕрдЧрд▓ा DA рдмрдв़ोрддрд░ी рдоाрд░्рдЪ 2026 рддрдХ рддрдп рд╣ोрдиे рдХी рд╕ंрднाрд╡рдиा рд╣ै।

рдХрд░्рдордЪाрд░िрдпों рдкрд░ рдЕрд╕рд░: рдЗрд╕ рд╕्рдкрд╖्рдЯीрдХрд░рдг рдХे рдмाрдж рдХрд░्рдордЪाрд░िрдпों рдХो рдорд╣ँрдЧाрдИ рд╕े рдиिрдкрдЯрдиे рдХे рд▓िрдП DA рдкрд░ рд╣ी рдиिрд░्рднрд░ рд░рд╣рдиा рд╣ोрдЧा। рд╡िрдд्рддीрдп рд╕рд▓ाрд╣рдХाрд░ों рдиे рдХрд░्рдордЪाрд░िрдпों рдХो рдмрдЪрдд рдкрд░ рдз्рдпाрди рдХेंрдж्рд░िрдд рдХрд░рдиे рдФрд░ рдиिрд╡ेрд╢ рдмрдв़ाрдиे рдХी рд╕рд▓ाрд╣ рджी рд╣ै।

рдХुрд▓ рдоिрд▓ाрдХрд░, рдпрд╣ рдлैрд╕рд▓ा DA рдорд░्рдЬрд░ рдХे рд╕ंрдмंрдз рдоें рдХрд░्рдордЪाрд░िрдпों рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рдЭрдЯрдХा рд╣ै, рд▓ेрдХिрди 8рд╡ें рд╡ेрддрди рдЖрдпोрдЧ рд╕े рдмрдб़ी рд╡ेрддрди рд╡ृрдж्рдзि рдХी рдЙрдо्рдоीрдж рдЕрднी рднी рдмрдиी рд╣ुрдИ рд╣ै।